Tên thông thường: Nghệ đen
Tên khác: Nga truật, tam nại, ngải xanh, nghệ tím, nghệ đăm, bồng nga truật, xú thể khương, thanh khương, phá quan phủ, thuật dược.
Tên khoa học: Cucurma Caesia
Họ: Gừng ( Zingiberales )

Nơi xuất xứ: Nghệ đen là cây bản địa của Indonesia và Ấn Độ. Ngay từ thế kỉ thứ 6, thảo dược này đã được người Arab mang đến Châu Âu nhưng không được người phương Tây sử dụng nhiều.
Ngày nay, nghệ đen được trồng nhiều tại Việt Nam và một số nước Đông Nam Á khác. Ở nước ta, cây ưa sống ở những vùng đất xốp ẩm, ven suối hoặc ở rừng núi.

Thành phần dược liệu: Nghiên cứu khoa học cho thấy nghệ đen có chứa các thành phần sau: 1-1,5% tinh dầu: Bao gồm Cinecol (9,6%), D – camphen, sesquiterpen ancol (48%), Zingibezen (35%) và một số chất khác. 3,5% chất nhầy. Curcumin.

Công năng, chủ trị: 

1. Chữa ăn không tiêu, chướng bụng, đầy hơi
Chuẩn bị 25g nghệ đen và một quả tim lợn
Sơ chế tim lợn sạch sẽ, thái miếng vừa ăn
Nghệ đen cũng đem thái lát mỏng rồi nấu chung với tim lợn
Nêm nấm gia vị cho vừa miệng, dọn ăn kèm với cơm
Dùng liên tục trong 5 ngày đến 1 tuần giúp ăn uống dễ tiêu hơn và cải thiện các triệu chứng khó chịu khác ở bụng.

2. Chữa nôn trớ ở trẻ khi bú sữa ở trẻ nhỏ
Chuẩn bị 4g nghệ đen, 4 hạt muối ăn, ngưu hoàng lượng cỡ bằng hạt gạo
Hòa nghệ đen với sữa và muối, nấu sôi trong khoảng 5 phút
Tiếp tục thêm ngưu hoàng vào quậy tan ra
Chia uống vài lần trong ngày.

3. Chữa ăn uống không ngon miệng, hoa mắt, chóng mặt
Chuẩn bị một thang thuốc gồm: Đương quy, đào nhân, ngưu tất, hà thủ ô, sài hồ (mỗi vị 20g), lô hội (25g), nghệ đen và hoàng kỳ (mỗi vị 30g), long đởm thảo và đại hoàng (mỗi vị 10g).
Đem thuốc sao vàng, thái nhỏ
Cho tất cả vào bình thủy tinh, đổ rượu ngập mặt thuốc rồi ngâm trong 2 tuần.
Khi sử dụng mỗi lần uống 20ml x 2-3 lần/ngày.

4. Trị đau bụng kinh
Thành phần của bài thuốc gồm 20g nghệ đen, 8g ngải cứu và 16g ích mẫu
Cho 3 vị thuốc vào ấm sắc cùng 500ml nước, sắc cạn còn 200ml thì ngưng
Chia thuốc làm 2 lần uống, mỗi lần 100ml. Dùng trước bữa ăn chính 
**Lưu ý: Cần sử dụng bài thuốc này trước kỳ kinh khoảng 5 – 7 ngày.

5. Chữa đau bụng từng cơn do bị nhiễm lạnh
Chuẩn bị: Mộc hương 50g, củ nghệ đen 100g
Tán cả 2 thành bột mịn, cho vào hũ có nắp đậy kín để bảo quản được lâu.
Mỗi lần uống 2g. Dùng nước giấm pha loãng để uống thuốc.

6. Bồi bổ khí huyết, chữa thiếu máu, suy nhược, da dẻ xanh xao, hấp thu kém
Nguyên liệu cho bài thuốc gồm: 40g nghệ đen, 40g xuyên khung, 40g cam thảo, 40g đỗ nhược, 40g hồi hương, 40g đương quy, 40g địa hoàng thán, 40g bạch thược.
Tán tất cả các vị thuốc trên thành bột mịn, vo thành viên hoàn nhỏ
Mỗi ngày uống 8 – 12g

7. Trị nứt gót chân
Chuẩn bị bột nghệ đen và dầu dừa hoặc dầu thầu dầu
Trộn 2 nguyên liệu để được hỗn hợp hơi sền sệt
Đắp lên gót chân bị nứt vào buổi tối hàng ngày trước khi đi ngủ
Để 15 phút rồi rửa sạch lại

8. Làm mờ vết thâm, sẹo rỗ trên da, giúp nhanh lành vết thương
Chuẩn bị củ nghệ đen tươi
Rửa sạch vùng da cần điều trị. Sau đó thái nghệ đen thành lát mỏng rồi đắp lên da
Để 20 – 30 phút. Lặp lại mỗi ngày khoảng 2 lần

9. Điều trị đau dạ dày, viêm đại tràng
Chuẩn bị 2 thìa bột nghệ đen, 1 thìa mật ong nguyên chất
Pha 2 nguyên liệu đã chuẩn bị với 200ml nước ấm
Uống ngay sau khi thức dậy vào buổi sáng mỗi ngày.

10. Chữa tắc kinh, ứ huyết, đau bụng trong thời kỳ hành kinh
Chuẩn bị cây nghệ đen và ích mẫu mỗi vị 15g
Sắc uống mỗi ngày 1 thang trong 3 tuần liên tục.

11. Chữa biếng ăn, đi ngoài phân thối, suy dinh dưỡng, bệnh cam tích ở trẻ em
Chuẩn bị 6g nghệ đen và 4g hạt muồng trâu
Sắc lấy nước đặc uống hàng ngày cho đến khi tình trạng được cải thiện
Ngày dùng 1 thang.

12. Trị nhiễm nấm mãn tính đường ruột, ăn lâu tiêu, mệt mỏi, chướng hơi, lạnh bụng
Chuẩn bị: Nghệ đen, tam lăng và củ gấu mỗi vị 160g, đinh hương và đăng tâm mỗi vị 16g, cốc nha, thanh mộc hương và thanh bì mỗi vị 20g, hạt cau, khiên ngưu mỗi vị 40g.
Tán hỗn hợp thành bột, vo viên hoàn
Tùy theo tình trạng bệnh mỗi ngày uống 8 – 12g với nước sắc gừng.

13. Chữa thâm nám, tàn nhang, làm sáng da
Chuẩn bị tinh bột nghệ đen, mật ong, sữa chua
Uống 1 thìa tinh bột nghệ đen với mật ong vào mỗi buổi sáng.
Kết hợp dùng mặt nạ nghệ đen và sữa chua không đường đắp lên da để cải thiện các sắc tố đen sạm. Mỗi tuần đắp mặt nạ 2 – 3 lần.

14. Chữa rậm lông mặt
Chuẩn bị bột đậu xanh và bột nghệ đen
Trộn lẫn 2 thành phần trên theo tỷ lệ 1:1 và pha với một ít nước để làm mặt nạ
Đắp lên toàn bộ da mặt trong 20 phút
Thực hiện mỗi tuần 2 lần sẽ giúp ức chế sự phát triển của lông mặt.

15. Chữa tổn thương da do bỏng
Chuẩn bị bột nghệ đen và gel lô hội
Trộn 2 nguyên liệu với nhau và đắp lên khu vực da bị bỏng mỗi ngày giúp kháng khuẩn, chống viêm, đẩy nhanh tốc độ lên da non.

16. Chữa bệnh viêm dạ dày mãn tính
Chuẩn bị 1kg củ nghệ đen, 300g ô tặc cốt, 200g trúc diệp sài hồ, mật ong nguyên chất.
Sài hồ sao vàng, đem nghiền thành bột mịn cùng với các vị còn lại.
Trộn đều bột thuốc với mật ong
Mỗi lần uống 20g x 2 lần/ngày trước bữa ăn nửa tiếng.

17. Chữa vàng da do mắc viêm gan
Chuẩn bị củ nghệ đen, uất kim, quả tắc non, củ gấu. Tất cả dùng dạng khô liều lượng bằng nhau.
Nghiền các vị trên thành bột mịn và trộn đều với mật ong
Mỗi ngày uống 2g

18. Chữa bệnh đại tràng co thắt, đại tiện ra máu, táo bón
Chuẩn bị 1kg bột nghệ đen, 500g cồ nốc mảnh, 40g đại hoàng, 200g mè đen
Trộn các vị trên với mật ong
Ngày uống 20g

19. Ngăn ngừa và làm mờ vết rạn da sau sinh
Chuẩn bị củ nghệ đen và gừng tươi lượng bằng nhau
Giã nát 2 vị thuốc rồi đem ngâm rượu
Thoa hỗn hợp rượu gừng nghệ lên những vùng da dễ bị rạn như bụng, đùi, hông ngày 1 – 2 lần.

20. Chữa các chứng đau có nguyên nhân do lãnh khí xung tâm
Chuẩn bị 60g nghệ đen, 30g mộc hương, giấm
Đem cả 2 tán thành bột
Mỗi lần uống 1,5g với giấm

21. Chữa co thắt tiểu trường
Chuẩn bị: Bột nghệ đen, 3g hành
Uống chung với rượu lúc đói bụng

22. Chữa đau bụng co quắp ở trẻ nhỏ
Chuẩn bị 15g củ nghệ đen, 3g a ngụy
Giã nát rồi đắp xung quanh bụng, để hỗn hợp khô
Kết hợp uống nước tử tô để đạt được hiệu quả tốt hơn.

23. Chữa đau sườn dưới
Chuẩn bị 15g kim linh tử; 1,15g nghệ đen; 1,15g tam lăng; 1,15g nhũ hương; 1,15g mộc dược.
Sắc uống hàng ngày, mỗi ngày 1 thang.

24. Chữa rối loạn tiêu hóa, đau bụng ở trẻ em
Chuẩn bị nghệ đen, tam lăng, hồ tiêu và la bặc tử mỗi vị 5g, chế hương phụ, chỉ thực, thanh bì mỗi vị 6g, trần bì 10g, sa nhân và lô hội, hồ hoàng liên mỗi vị 3g.
Tán thuốc thành bột, trộn chung với hồ, vo viên hoàn.
Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 3 – 6g. Uống với rượu gạo ấm
Kiêng cho trẻ dùng thức ăn chưa được nấu chín, thực phẩm có tính lạnh trong quá trình điều trị.

25. Điều trị bệnh tâm thần
Chuẩn bị bột củ nghệ đen, thược dược, đại hoàng. Cứ 10g nghệ đen thì dùng 3g thược dược và 3g đại hoàng.
Trộn chung 3 vị thuốc và chế thành viên nặng khoảng 8g
Khi sử dụng lấy 6 – 8 viên uống, mỗi ngày 3 lần
Một liệu trình uống liên tục 30 ngày

Thành phần hóa học trong cây nghệ đen: Nghiên cứu khoa học cho thấy nghệ đen có chứa các thành phần sau:
1-1,5% tinh dầu: Bao gồm Cinecol (9,6%), D – camphen, sesquiterpen ancol (48%), Zingibezen (35%) và một số chất khác.
3,5% chất nhầy
Curcumin
Secquitecpen
 Axit và phenol: Chẳng hạn như Tricyclo 5.1.0.02,4 hay p-(2-methylallyl)-( 11,45%)
Curzerenone 44,93%
Camphene
Ar-turmerone
Germacrone 6,16%
Difurocumenone 
Curcurmenole
Isocurcurmenole…

Kiêng kỵ khi sử dụng
- Tránh dùng nghệ đen trong các trường hợp bị khí huyết hư, có thai
- Nghệ đen có tính phá huyết nên không thích hợp sử dụng nếu bị rong kinh
- Những trường hợp cơ thể hư yếu mà có tích muốn dùng nghệ đen thì cần phối hợp với một số vị như Sâm, Truật theo hướng dẫn của thầy thuốc.
- Uống nghệ đen có thể làm chậm quá trình đông máu. Vì vậy, cần ngưng dùng trước và sau khi phẫu thuật ít nhất 2 tuần.