CÂY ĐƠN CHÂU CHẤU

Tên thông thường: Cây châu chấu
Tên khác: Cây cuồng, Rau gai, Độc lực, Cẩm giảng, Đinh lăng gai, cây Đuống, cây Răng, Cẩm Giàng (Tày, Bình Gia, Lạng Sơn), Lổ Cổ (Mèo), rau gai (Thái Nguyên), Độc lực (Hà Tây).
Tên khoa học: Aralia armata Seem
Họ: Thuộc họ Ngũ gia bì Araliaceae
Nơi xuất xứ: Loài của vùng Himalaia, lan tràn sang Ấn Độ, Mianma, Nam Trung Quốc, Lào, Việt Nam.
Ở Việt Nam: cây Đơn Châu Chấu mọc hoang tại nhiều nơi trong nước ta chủ yếu tại các tỉnh miền núi như Lào Cai, Hà Giang, Thái Nguyên, Vĩnh phúc, Bắc Giang, Hòa Bình, Ninh Bình, Nghệ An, Kon Tum, Gia Lai, Đaklak, Lâm Đồng.
Bộ phận dùng: Rễ, cành, lá, vỏ rễ. Rễ thu hái quanh năm, rửa sạch phơi khô hay sấy, khi dùng không phải chế biến gì khác. Lá non thường dùng tươi.

Thành phần dược liệu:
Các nghiên cứu của nền y học cho thấy, trong thành phần của lá có chứa các thành phần hoạt chất  như sau:
84,5g nước
1,5g tro
3,1g protid
2,5g chất xơ
8,3 glucid
1,65mg caroten
12,5mg vitamin C
Trong rễ có chứa chất saponin triterpen.

Công năng, chủ trị:
- Theo Đông y, loại thảo dược này có vị hơi đắng, cay, tính ấm. Lá có khả năng tiêu độc. Thân cây, đặc biệt là lõi của thân cây có tác dụng bồi bổ sức khỏe. Vỏ rễ có khả năng tiêu thũng, tán ứ, thanh nhiệt giải độc, khu phong, trừ thấp. Rễ có tác dụng kháng sinh mạnh, cũng có khả năng giải độc. Theo các nghiên cứu dược lý hiện đại, vỏ rễ có tác dụng:
- Có tác dụng kháng viêm, ức chế khá tốt quá trình gây viêm khi bệnh ở giai đoạn mạn tính.
- Kích thích miễn dịch.
- Làm teo tuyến ức một cách rõ rệt. Đây là một đặc tính của thuốc ức chế miễn dịch.
- Có khả năng tác động như một loại nội tiết oestrogen khi thực nghiệm trên động vật thí nghiệm.
- Có tác dụng kháng khuẩn đối với phế bào khuẩn và liên cầu khuẩn tan máu. Trong rễ cây đơn châu chấu còn tồn tại thêm các hoạt chất như saponin triterpen, genin acid oleanolic. Đây chính là những chất có khả năng chống viêm cấp, viêm mạn và gây teo tuyến ứng ở chuột cống trắng đực non.

Chính vì những tác dụng đó, cây đơn châu chấu thường được dùng để điều trị các bệnh lý như:
 
- Vỏ rễ và rễ thường được chỉ định để điều trị: Viêm gan cấp, viêm amidan, viêm khớp, viêm họng, viêm thận phù thũng, sưng vú. Ngoài ra, đây còn là vị thuốc được dùng để chữa thương tích do dao chém, phong thấp tê bại, rắn cắn, bệnh sốt rét.
- Lõi thân dùng làm thuốc bổ.
- Lá đắp ngoài chữa mụn nhọt, nhựa của bộ phận nõn non có thể làm tan chắp lẹo tại mắt.
- Quả cây đơn châu chấu sao khô lên, tán thành bột mịn và thổi vào mũi có tác dụng chống ngạt mũi.

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây đơn châu chấu
1. Điều trị hen: 
Lấy 12g rễ đơn châu chấu, 8g rễ cây Ngấy tía, 8g rễ cây Han tía. Đem chúng đi rửa sạch, xắt nhỏ, phơi khô. Sau đó cho vào ấm và sắc lên với nước để uống. Thực hiện thường xuyên sẽ thấy tác dụng mà nó mang lại.
2. Trị bệnh viêm khớp: 
Nếu bị viêm khớp và muốn áp dụng cách chữa từ loại thảo dược này, bệnh nhân chỉ cần chuẩn bị khoảng 10 – 30g rễ đơn châu chấu, đem đi rửa sạch rồi sắc nước uống là được. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể phối hợp vị thuốc này cùng với 10g xà cừ, 10g mặt quỷ để tăng hiệu quả.
3. Chữa ho lâu ngày, viêm amidan, viêm họng:
Để trị các bệnh về đường hô hấp như ho, viêm họng, viêm amidan bằng cây đơn châu chấu, bệnh nhân cần thực hiện như sau: Chuẩn bị 20g rễ cây đơn châu chấu, 20g vỏ cây khế chua. Đem chúng đi rửa sạch, thái nhỏ, cho vào ấm và sắc cùng với nước để uống.
4. Trị sưng vú:
Chuẩn bị 20g rễ đơn châu chấu, 20g vỏ rễ cây sản, 20g bồ công anh, 20g kim ngân, 20g lá Mua đỏ. Đem chúng đi giã nát cùng với muối và trộn cùng với nước vo gạo. Lấy hỗn hợp trên để đắp lên vùng bị sưng là được.
5. Điều trị bệnh bạch cầu, bí đái: 
Lấy 8 – 12g rễ cây để sắc cùng với nước và uống hàng ngày.
6. Chữa chứng phù thũng: 
Chuẩn bị 12g rễ đơn châu chấu, 10 lá cây cối xay, 10g thóc lép đem đi sao vàng, sắc cùng với nước để uống.
7. Trị rắn cắn: 
Lấy vỏ của rễ rửa sạch, giã nát để lấy nước uống. Còn bã thì đắp ở bên ngoài.